Geosiyosat avtomobil narxlarining o'sishining yang...
Avtomobilsozlik korxonasi faoliyatiga geosiyosiy vaziyat va global inqirozlarning ta’siri haqida jamoatchilikni tashvishga solayotgan masalalar barchaga ma'lum. So‘nnggi ikki kundagi geosiyosiy voqealar dunyo yangi voqelikka qadam qo‘yayotganini yaqqol ko‘rsatdi. Endi alohida davlatlar iqtisodiyotida qanday transformatsiya jarayonlari sodir bo‘lishini aytish qiyin, ammo biz ishonch bilan aytishimiz mumkinki, o‘zgarishlar muqarrar.
Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi mojaro keskin bosqichga o‘tib, harbiy to‘qnashuvga aylandi. So‘nggi kunlardagi voqealar tashabbuskori Moskva bo‘lib, avvaliga DXR va LXR mustaqilligini tan olganini, keyin esa "Ukrainani demilitarizatsiya qilish bo'yicha maxsus operatsiya" boshlanganini e'lon qildi. Xalqaro hamjamiyat Rossiya rasmiylarining harakatlarini keskin qoraladi va iqtisodiyotni vayron qilishga qaratilgan yangi sanksiyalar paketi kiritilganini e'lon qildi.
Butun dunyo qotib qolgan va Ukrainadagi voqealarni kuzatayotgan bir paytda ekspertlar hamjamiyati Xitoyning Tayvan hududi ustidan nazorat o‘rnatish bo‘yicha ehtimoliy operatsiyasiga ishora qilmoqda. Buni, jumladan, AQShning sobiq prezidenti Donald Tramp XXR Ukraina atrofidagi inqirozni harakat uchun signal sifatida ko'rishiga ishongan holda aytdi:
“Keyingi o'rinda Xitoy bo'ladi. Agar men prezident bo‘lganimda, u hatto [Tayvanga hujum qilishga] urinmasdi”, dedi u.
Sharqshunos Kirill Kotkov Amerikaning sobiq prezidenti fikriga qisman qoʻshiladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Tayvanga qo‘shilishning zo‘r ssenariysini amalga oshirish mumkin, biroq Xitoy va AQSh tomonidan yuqori xavflar Xitoy rasmiylarini bunday manevrdan voz kechishga majbur qilishi mumkin.
“Xitoyning hududni tinch yoʻl bilan oʻz vataniga qaytarishga urinishlari natija bermadi. Hozirgi vaziyatda XXR nazariy jihatdan Tayvan ustidan nazorat o‘rnatish uchun harbiy operatsiya o‘tkazishi mumkin, biroq xavflar juda yuqori. Xitoy uchun xalqaro rezonans va sodiq aholi ko'rinishidagi xavflar va Xitoy nazorati ostida bo'lgan taqdirda AQSh uchun xavflar.
Qanday bo'lmasin, Xitoy Tayvanni vayron qilmasdan, xavfsiz va sog'lom olishdan manfaatdor. Harbiy operatsiya sodir bo'lgan taqdirda, infratuzilmani yo'qotishning oldini olish mumkin bo'lmaydi, chunki uning asosiy qismi orolning zich joylashgan tekis qismida joylashgan. Hududning qolgan qismini tog'lar egallagan. Infratuzilmaning vayron bo'lishi butun dunyo bo'ylab ko'plab iqtisodiyot tarmoqlarida aks etadi.
"Tayvan - bu AT-gigantlar. Bu dunyodagi eng yirik Acer, Asus kompaniyalari. Bu yarimo'tkazgichlarning jahon ishlab chiqarishining 21% ni tashkil qiladi. Albatta, Tayvandagi har qanday o'zgarishlar elektronika, mikrochiplar va yarimo'tkazgichlar yetkazib berishga ta'sir qiladi. Bu iqtisodiyotga jiddiy zarba bo'ladi. Va agar bu sodir bo'ladigan bo'lsa, unda barcha mamlakatlar o'zlarining yuqori texnologiyali ishlab chiqarishlarini rivojlantirishlari kerak bo'ladi.
Global yarimo'tkazgich inqirozi allaqachon kompyuterlar, telefonlar, video o'yinlar va avtomobillar ishlab chiqaruvchilarga jiddiy zarba berdi. Ikkinchisi mahsulot narxini ko'p marta ko'tarishga majbur bo'ldi va mashinalarni qabul qilish uchun katta navbatlarni to'pladi. Tayvandan mikrochiplar yetkazib berish to‘xtab qolsa, avtomobil zavodlari tanqislikning yangi to‘lqiniga duch keladi va bu xarajatlarni xaridorlar bilan bo‘lishishga majbur bo‘ladi.
O‘zbekiston avtomobil bozorida ham shunday bo‘ladi. UzAuto Motors’da kompaniya ikki yil davomida muvaffaqiyat bilan cheklab kelgan narxlarning o‘sishi anchadan buyon kechiktirilgan. Mutaxassislar qiymatning 30-40% oralig'ida o'sishini bashorat qilishdi, ammo so'nggi geosiyosiy voqealar sezilarli tuzatishlar kiritishi mumkin. Rossiya bilan yaqin savdo aloqalari tufayli rublning tushishi o‘zbek so‘mining qadrsizlanishini tezlashtiradi. Va Xitoyning Tayvandagi harbiy operatsiyasi istiqbollari yarimo'tkazgichlarning allaqachon to'liq tanqisligini yanada kuchaytiradi. Shu munosabat bilan narxlarning oshishi 50% dan oshishi mumkin.
